امروزه بیماریهای مزمن مختلفی سلامتی جوامع رو تهدید میکنن که بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس (MS) یکی از اونهاست؛ ام اس یه نوعی اختلال خودایمنیه، یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بخشهایی از سیستم عصبی مرکزی حمله میکنه و با تخریبشون بر خیلی از عملکردهای بدن مثل حرکت، تواناییهای شناختی و بینایی تأثیر میذاره. با توجه به پیچیدگی این بیماری، تشخیص بهموقع و مدیریت صحیحش اهمیت زیادی داره.
این مقاله مجله مونوپی رو به بررسی کامل بیماری ام اس اختصاص دادیم تا شما رو با انواع، علائم، دلایل، روشهای تشخیص و کنترل این بیماری شایع آشنا کنیم. با ما یه برگ دیگه از کتاب شناخت بدن رو ورق بزنین.
فهرست مطالب
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس چیست؟
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis; MS) یه بیماری مزمن خودایمنیه که در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ رشتههای عصبی یا همون میلین (Myelin) در سیستم عصبی مرکزی) مغز و نخاع) پیش میآد. این آسیب به میلین انتقال پیامهای عصبی بین مغز و سایر بخشهای بدن رو مختل میکنه؛ اختلالی که میتونه منجر به بروز علائمی مثل ضعف عضلانی، مشکلات بینایی و اختلال در هماهنگی حسها یا حرکات مختلف بشه.
میزان شیوع ام اس در ایران ۰.۱ درصد و در جمعیت جهانی نزدیک به ۰.۰۳ درصده ولی این عدد به سرعت رو به افزایش میره.
چالش مجازی Summer Body
هدف این چالش کاهش وزن تا 10% از وزن فعلی و عضله سازی و همچنین کاهش سایز، ساختن سبک غذایی و لایف استایل سالمتر، سمزدایی با حذف قند و شکر، کنترل اشتها، از بین بردن مقاومت بدن به انسولین، افزایش آگاهی نسبت به مواد غذایی، یادگیری نکات تغذیهای کاربردی، داشتن فعالیت ورزشی، عضله سازی، بالا رفتن میزان انرژی، افزایش متابولیسم میباشد.
- مدت زمان چالش: 4 هفته
- پیشنیاز: ندارد
- نوع چالش: غیرحضوری
- طراح بخش تغذیه : سیما جم
- طراح بخش ورزش : نوش آفرین موسوی
کوچ و مدرس مهارتهای زندگی : دنیا سلمانیپور
مربی یوگا و مدیتیشن : شرمین افشاری
انواع ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس چیست؟
به طور کلی چهار نوع ام اس وجود داره:
- سندرم ایزوله بالینی (CIS): یعنی فرد در اثر التهاب و آسیب میلین اولین دوره از علائم ام اس رو بروز میده، اما از نظر پزشک معیارهای ابتلا به ام اس رو نداره. این حالت ممکنه در آینده به بیماری مالتیپل اسکلروزیس تبدیل بشه یا نشه.
- ام اس عودکننده-بهبودیابنده (RRMS): شایعترین نوع بیماری و رایجترین راه شروع اونه و دورههای متناوب حمله و بهبود نسبی (تثبیت نشانهها) یا بهبود کامل رو در برمیگیره.85 درصد بیماران اماس همین نوع بیماری رو دارن.
- ام اس پیشرونده اولیه (PPMS): در این نوع، روند بیماری به کندی شروع میشه ولی از همون اول پیشروندهاس و رو به وخامت میره، بدون اینکه دوره عود یا بهبودی مشاهده بشه.
- ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS): در این نوع، علائم بیماری بعد از مرحله عود و بهبود (یعنی نوع RRMS) بهتدریج بدتر میشه و آسیب عصبی شدت میگیره. ممکنه فرد بازم عود رو تجربه کنه، اما احتمال بروز دورههای بهبودی کمتر میشه.
البته سه گونه نادر از ام اس هم وجود داره:
- ام اس تومفاکتیو (Tumefactive MS) با مشخصه نواحی بزرگ آسیب عصبی در مغز که ظاهر شبیه تومور دارن؛
- اسکلروز متحدالمرکز بالو (Balo’s concentric sclerosis) با ضایعاتی به صورت حلقههای متحدالمرکز در MRI.
- ام اس گونه ماربورگ (Marburg variant MS) شکل بسیار نادر و تهاجمی بیماریه که پیشرفت سریعی داره و درمان نکردنش میتونه حتی منجر به مرگ بشه.
دلایل بروز ام اس
علت دقیق ام اس هنوز مشخص نیست، اما نقش مهم و قطعی این عوامل در ابتلا به این بیماری شناسایی شده:
- عوامل خودایمنی یا اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن؛
- ژنتیک یا وجود سابقه ام اس در خانواده؛
- کمبود ویتامین D؛
- قرارگیری در معرض ویروسهایی مثل اپشتین بار یا مونونوکلئوز؛
- مواجهه با سموم، دود سیگار و آفتکشها در محیط یا سیگار کشیدن؛
- چاقی در دوران کودکی.
عوامل خطر زمینهساز بیماری ام اس
عوامل خطر (Risk factors) یعنی مواردی که دلیل ابتلا به ام اس نیستن، ولی خطر اون رو افزایش میدن:
- جنسیت: ام اس در زنان بیش از مردان دیده میشه.
- سن: خطر ام اس در افراد بین 20 تا 40 سال بیشتره.
- محل زندگی: ساکنان مناطق با عرض جغرافیایی بالا (نور کمتر خورشید)و اهالی اروپای شمالی بیشتر در معرض خطرن.
- سابقه عفونتهای ویروسی: عفونت قبلی با ویروس اپشتینبار خطر ابتلا به ام اس رو افزایش میده.
نشانههای بیماری ام اس
نشانههای ام اس بسیار متنوعه و بسته به محل آسیب عصبی در هر فرد با هم تفاوت دارن. رایجترین علائم اولیه بیماری مالتیپل اسکلروزیس این موارده:
- اختلال و تغییر بینایی (التهاب عصب چشمی، تاری، دوبینی، از دست دادن بینایی)؛
- ضعف عضلانی که معمولاً یک طرف صورت یا بدن یا بخش پایین کمر رو درگیر میکنه.
- بی حسی، گزگز اندامها یا حسهای غیر طبیعی یکطرفه؛
در صورت ابتلا به ام اس، این علائم هم به نشانههای بالا اضافه میشه:
- خستگی شدید؛
- اختلال در تعادل و هماهنگی؛
- مشکلات مثانه و روده؛
- سرگیجه؛
- تغییر خلق و خو؛
- سفتی و اسپاسم عضلات (لرزش)؛
- اختلال شناختی (تفکر، حافظه، تمرکز، یادگیری و قضاوت؛
عوارض و پیامدهای بیماری ام اس
ام اس میتونه تأثیرات جدیای بر زندگی روزمره فرد بذاره. بدتر شدن یا پیشرفت علائم ام اس منجر به چنین عوارضی میشه:
- محدودیتهای حرکتی، مشکل در راه رفتن بدون کمک، نیاز به ویلچر در موارد حاد؛
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه؛
- از دست دادن حافظه؛
- اختلال عملکرد جنسی؛
- افسردگی و اضطراب؛
- اختلال در عملکرد شغلی و اجتماعی؛
- خطر ابتلا به عفونتهای مکرر به دلیل ضعف سیستم ایمنی.
روشها و آزمایشهای تشخیص ام اس
تشخیص ام اس به دلیل تنوع علائم به روشهای دقیق و ترکیبیای نیاز داره که به انتخاب متخصص مغز و اعصاب انجام میشه:
- تصویربرداری مغزی (MRI) برای مشاهده آسیبهای عصبی احتمالی در مغز و نخاع؛
- آزمایش مایع نخاعبا پونکسیون کمری (LP) برای بررسی وجود نشانگرهای التهابی در مایع مغزی-نخاعی؛
- تست پتانسیل برانگیخته (EP): سنجش سرعت انتقال پیامهای عصبی در مسیرهای بینایی و شنوایی.
- تست توموگرافی انسجام نوری (OCT)؛
- آزمایش خون و آزمایش ادرار.
روشهای مدیریت و درمان ام اس
در حال حاضر درمان قطعیای برای ام اس وجود نداره و پزشک بعد از تشخیص، فرایند رو با تمرکز بر حداقلسازی آسیبها، مدیریت علائم بیمار، بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض پیش میبره.
برنامه درمانی مبتلایان به ام اس معمولاً شامل این موارده:
- دارودرمانی: استفاده از داروهای تعدیلکننده سیستم ایمنی مثل اینترفرون، داروهای ضد تشنج یا داروهای ضد اسپاسم (گاباپنتین یا نورتریپتیلین) برای درد وداروهایی مثل دونپزیل برای علائم شناختی؛
- فیزیوتراپی، کاردرمانی یا گفتاردرمانی برای حفظ تحرک و بهبود هماهنگی عضلانی؛
- مشاوره روانشناسی برای مقابله با افسردگی و استرس ناشی از بیماری.
استفاده از عینک یا مصرف دارو برای علائم بینایی، تحریک عمیق مغز برای اسپاسم عضلانی (لرزش)، استفاده از وسایل کمکحرکتی مثل عصا، واکر یا ویلچر و درمانهای جایگزین مثل طب سوزنی و یوگا هم از راهکارهای دیگه در فرایند مدیرتی علائم بیماری ام اس به حساب میآد.
روشهای پیشگیری از ام اس
ام اس روش پیشگیری قطعی نداره، اما رعایت این موارد در راستای عادت به سبک زندگی سالمتر ریسک ابتلا به اون رو پایین میآره:
- مصرف کافی ویتامین D؛
- پرهیز از استرس مزمن؛
- ورزش منظم؛
- داشتن رژیم غذایی سالم و خوردن مواد مغذی کافی؛
- خواب کافی؛
- پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات.
فواید ورزش برای مبتلایان به ام اس
بر اساس پژوهشها، ورزش منظم میتونه به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس کمک کنه. ورزشهایی مثل یوگا یا تایچی در بهبود تعادل و هماهنگی فرد مؤثره. انواع ورزش هوازی سطح انرژی رو بالا میبره و باعث میشه فرد کمتر احساس خستگی کنه.
تمرینات انعطافپذیری (حرکات کششی و تقویتکننده دامنه حرکتی) و تمرینات مقاومتی یا قدرتی به توانمندسازی فرد مبتلا به ام اس و مدیریت محدودیتهای حرکتیش کمک میکنه.
انجام ورزش گروهی هم برای تقویت روحیه، کاهش استرس و بهبود سلامت روان افرادی که ام اس دارن بسیار مفیده.
جمعبندی
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس یه بیماری مزمن پیچیده اس که عملکردهای مهم بدن مثل حرکت، بینایی و تواناییهای شناختی رو به چالش میکشه و هنوز درمان قطعی نداره. با تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح علائم ام اس میشه کیفیت زندگی افراد مبتلا رو بهبود بخشید. ورزش و تغییرات سالم سبک زندگی در کاهش عوارض ام اس برای بیماران مؤثره و هم به پیشگیری از بروز اون در افراد سالم کمک میکنه.
میخواین فعالیت بدنی منظم رو به صورت عادت روزانهتون دربیارین و خودتون رو از هزاران بیماری مثل ام اس دور کنین؟ به کلاسهای دویدن مدرسه مونوپی بیاین تا حفظ سلامتی رو همراه یادگیری اصول دویدن زیر نظر مربیهای موفق و باسابقه ما پیش ببرین و هرروز به بدن سالم ایدئالتون نزدیکتر بشین.
در مجله مونوپی بیشتر بخوانید :
علت تنبلی تخمدان: از ژنتیک و هورمون تا سبک زندگی
مؤثرترین راهکارهای افزایش حجم ریه
فشار خون بالا: صفر تا صد دلایل، نشانهها و درمان
دیابت: از شناخت تا پیشگیری و کنترل
درمان پای پرانتزی با ورزش
میکروبیوم: دنیایی پنهان درون بدن شما
بیماریهای قلبی: از دلایل تا ورزش و تغذیه مناسب برای بیماران
تأثیر فعالیت غده تیروئید بر وزن
پرخوری عصبی: دلایل، نشانهها و راهکارها
همه چیز درباره هورمون کورتیزول
مسابقه نیمه ماراتن برج تو برج دبی 2025 (21 بهمن 1403)
مسابقه ماراتن دبی امارات متحده عربی (23 دی ۱۴۰۳)
مسابقه ماراتن استانبول ترکیه (13 آبان ۱۴۰۳)
کلاس دویدن پارک ولایت (پنجشنبه و جمعه) (دی)
کلاس دویدن کیش (روز زوج) (دی)
کلاس پیشرفته دویدن ولنجک (سه شنبه و جمعه) (آذر)
سفر و گردشگری
اگه دوست دارید همراه مونوپی مهارتهای طبیعتگردی رو آموزش ببینید، دور دنیا سفر کنید، سفرهای ورزشی آبی تجربه کنید و… حتما از طریق لینک زیر سری به قسمت سفر و گردشگری مونوپی بزنید.
مدرسه مونوپی
اگر دوست دارید دوچرخه سواری، دویدن، کوهنوردی و توسعه فردی را در کنار مربیان باتجربه و همراهان باانگیزه شروع کنید، کلاسهای مدرسه مونوپی، انتخاب فوقالعادهای برای شما خواهد بود. برای مشاهده اطلاعات بیشتر، به مدرسه مونوپی مراجعه کنید.
چالش و مسابقه
مونوپی علاوه بر برگزاری کلاس در قسمت مدرسه مونوپی با کمک اساتید حرفه ای، چالش ها و مسابقاتی رو در زمینه های مختلف برگزار می کنه که همه ی دوستداران ورزش و مسابقه در سراسر ایران میتونن توی این چالش ها و مسابقات شرکت کنند. اگه شما هم دوست دارید خودتون رو به چالش بکشید حتما سری به قسمت چالش و مسابقه مونوپی بزنید.
منابع مقاله: